از رساله کلامی

از جمله تلاش های علمی - فرهنگی امام هادی (ع) در گستره اعتقادات، نوشتن رساله کلامی است که آن را به انگیزه پاسخ گویی به مشکلات اعتقادی اهالی اهواز نگاشته است. محتوای بخشی از این رساله چنین است:

خداوند به انسان توانایی عنایت فرموده و انسان بدین وسیله به انجام آموزش می پردازد، نه جبر است و نه تفویض، بلکه امریست بین این دو،

 چنانچه معتقد به جبر شویم مانند این است که شخصی برده خود را به بازار بفرستد بدون اینکه پول در اختیار او قرار گذارد و از وی بخواهد برای او کالا خریداری کند. این عبد با دست خالی از بازار برمی گردد چون توانایی بر خرید نداشته است. آن گاه مولا او را مواخذه کند که چرا چیزی نخریدی!؟ بدیهی است که این ظلم است. قائلین به جبر نیز می گویند: خدا به انسان هیچ توانایی عنایت نکرده و در عین حال، از او انجام واجبات و ترک محرمات را خواسته و این ظلم است: و لا یظلم ربک احداً.

چنانچه معتقد به تفویض شویم مانند این است که کسی برده ای بخرد و به او امر و نهی کند و او فرمان مولای خود را بپذیرد و آخرالامر مولا از دست او خسته شده، او را به حال خود واگذار کند و بگوید: هر چه می خواهی انجام ده و چون او را مواخده کند که چرا چنین کردی، عبد در پاسخ بگوید: خودت امر را به من واگذار کردی! این عجز و ضعف مولاست. قائلین به تفویض همین را در مورد خدا می گویند که خداوند هیچ چیز را از ما نخواسته و کار را به خودمان واگذار کرده و حال آن که خداوند می فرماید: و لا یرضی لعباده الکفر; او راضی به کفر بندگانش نیست.(تحف العقول، ص 538)